Franchise (veya franchising); alanında başarılı olmuş ana firmanın, hizmet markasını veya dağıtım ya da hizmet sunma hakkını belirli bir süre, koşul ve sınırlar içerisinde, yönetimsel ve organizasyonuna ilişkin destek sağlayarak, bağımsız yatırımcılara sunduğu bir pazarlama ve dağıtım yöntemidir
1950’lerde ABD’de doğan franchising sistemi, özellikle 1970’li yıllardan sonra dünya çapında yaygınlaşmış ve ülkemize 1986 yılında Mc Donald’s tarafından ilk defa uygulanmıştır. Şu anda ise ülkemizde franchise pazarı çok hızlı büyümektedir. Franchising Derneği UFRAD’a göre; Türkiye’de franchising sistemine dahil 60 bin civarında zincir mağaza, 3 binin üzerinde marka bulunmaktadır.
Franchise ile ilgili kavramlar
Franchisor (franchise veren): Sistemin ve markanın haklarına sahip olan ve franchise anlaşması ile bu hakları bağımsız yatırımcılara kullandıran kişi veya kuruluştur. Amacı da mallarını ve hizmetini doğrudan yatırım yapmaksızın farklı bölgelerde bir başka üretici veya tacir tarafından üretmek veya pazarlamaktır.
Franchisee (Francise alan): Belirli süre ve belirli bedel karşılığında ana firmadan ticari ya da hizmet markasının işletme sistemini, diğer haklarını ve mülkiyet haklarını kullanma hak ve sorumluluğunu üstlenen bağımsız yatırımcıdır
Know-how: Kısaca bir şeylerin nasıl yapılacağına ilişkin pratik bilgidir. Franchising verenin tecrübe ve testlerinden kaynaklanan, gizli, önemli ve tanımlanmış, patentli olmayan pratik bilgi paketi anlamına gelir.
Franchise fee: Franchise ücreti, bir franchise alanın, şirketin markasını, ürünlerini ve fikri mülkiyetini kullanma hakkı için franchise verene yaptığı ödemedir. Bu ödeme, franchise sözleşmesinin şartlarına göre önceden veya sürekli olarak yapılabilir.
Neden franchising sistemi?
- Franchising sistemi sizlere ana firmanın elinde bulanan Ulusal ve Uluslararası standarda ve kaliteye sahip olma imkanı sağlar.
- Tanınmış ana firmanın elinde bulundurduğu sürekli iş ve müşteri potansiyeli sizlere geçmektedir.
- İşletmenin kuruluş aşamasında ve yer seçimi konusunda destekler verilmektedir.
- Kaliteli personel bulma, işe alma ve yetiştirme konusunda franchising veren işletmenin tekniklerinden yararlanılmaktadır.
- Mali, ticari ve personel konularında sağlanan destekle, teknik işlevlere ağırlık verilip başarı şansı arttırılmaktadır.
- Tanıtım ve reklam konusunda tasarruflar sağlanmaktadır.
- Franchising sistemi, girişimcilerin yalnızlığını ortadan kaldırıp, iş kurmada yaşanılabilecek sıkıntıları aza indirmektedir.
Franchisor’un yaptığı araştırma ve geliştirme çabalarından yararlanılmaktadır.